De grenzen binnen tolerantie
Wie goed om zich heen kijkt, ziet dat niemand gelijk is. Mensen verschillen niet alleen qua uiterlijk, maar ook wat betreft geestelijke en lichamelijke vermogens, ze hebben allemaal een andere achtergrond, zeer uiteenlopende passies of preoccupaties, ze verschillen in karakter en in temperament, mensen hebben bovendien niet alleen allemaal een andere geschiedenis maar meestal ook zeer uiteenlopende toekomstbeelden, ze hebben andere dromen, andere gedachten, andere vrienden - sommigen hebben helemaal geen vrienden, velen willen verhuizen - of zelfs emigreren, anderen zijn hier pas onlangs beland, enz... enz... Wij mensen verschillen in bijna alles waarin we maar verschillen kunnen.
Er zijn niet alleen verschillen tussen allerlei individuen, maar ook tussen verschillende culturen, er is een groot verschil tussen stad en platteland bijvoorbeeld, er is een gay-scene en er is een machocultuur, er zijn sportfanaten en dansers, dichters en rockers, natuurliefhebbers en cultuurminnaars, ondernemers en een alternatieve scene, enz.,enz.. Zelfs de alom vooronderstelde gelijkwaardigheid van alle mensen is een uitgangspunt waarbij volop vraagtekens kunnen worden geplaatst. Voor wie zijn alle mensen ter wereld dan evenveel waard? De meeste mensen hechten toch meer waarde aan hun eigen kinderen dan aan die van een ander. Of aan hun eigen dorps- of stad- of landgenoten, of sommigen hechten zelfs enkel waarde aan hun geloofsgenoten of aan hun eigen 'ras'.
'Leven en laten leven' lijkt het meest wijze antwoord op deze situatie, tolerantie is de spil waar onze pluralistische samenleving om draait. Tolerantie moet ervoor zorgen dat alle verschillende groeperingen en individuen, ondanks het feit dat ieder er zijn eigen opvattingen op na houdt, toch goed met elkaar kunnen samenleven. Dit betekent niet dat we alles maar moeten accepteren en dat we helemaal niet meer zouden mogen oordelen. Tolerantie betekent immers verdraagzaamheid en ‘iets verdragen’ wil zeggen dat er iets is wat alleen met extra moeite draagbaar is. Er zijn dus per definitie niet alleen grenzen aan tolerantie, maar ook binnen tolerantie. Als je ergens helemaal geen mening over hebt, of als je iets zelfs apprecieert, dan hoeft er immers helemaal niks meer gedragen te worden. Als je geen enkel probleem met homoseksualiteit bijvoorbeeld, ben je niet tolerant als je homoseksuelen niet discrimineert op grond van hun geaardheid, dan is het niet meer dan logisch. Er is pas sprake van tolerantie als je wel een probleem hebt met homoseksuelen, maar ze toch niet discrimineert. Of als je grote bezwaren hebt tegen iemands politieke voorkeur, maar zo iemand toch accepteert en respecteert op je werk of in je vriendenkring.
Kort samengevat: tolerantie houdt per definitie een zekere veroordeling (of minstens: een zeker ongenoegen) in en tegelijkertijd doet ze een beroep op je om deze veroordeling of dit ongenoegen weer opzij te zetten.
Tolerantie is een groot goed, dunkt mij, een morele keus die het verdient om verdedigd te worden, omdat ze - in onze gepolariseerde samenleving - meer en meer onder druk is komen staan. En tolerantie wordt ook volop verdedigd; door de vele verlichte filosofen en andere denkers die alle nadruk leggen op onze redelijkheid en onze alom gekoesterde verlangen om vrij te zijn, door gematigde politici die een beroep doen op ons gezonde verstand, door de jonge journalist Rutger Bregman die alle nadruk legt op de goede inborst van de mens, door de jonge filosoof en cabaretier Tim Fransen die beklemtoont dat alle mensen kwetsbaar zijn, en zo zijn er nog talloos veel meer bruggenbouwers die allen de nadruk leggen op wat mensen met elkaar gemeenschappelijk hebben.
Helemaal mee eens - alleen is er één aspect wat ik mis. Natuurlijk is het goed om te kijken naar wat we met andere mensen gemeen hebben en om allerhande kloven te overbruggen. Maar misschien is het ook goed om te onderkennen dat er nu eenmaal kloven zijn. Mensen zijn zo verschillend. Des te meer we van iemand weten, des te meer we begrijpen hoeveel we helemaal niet weten - niet kunnen weten misschien. Mensen zijn immers nooit simpelweg wat ze zijn, elk individu is oneindig veel complexer dan we ooit kunnen bevatten. Het blijft toch altijd een beetje een gok wat een ander precies bedoelt. Misschien wordt de communicatie tussen mensen juist beter als we beseffen dat alle communicatie per definitie ook miscommunicatie betekent, en noopt dit alleen al tot de nodige tolerantie.
Reageren? dat kan via het CONTACTFORMULIER of gewoon via de mail.
- geplaatst op 1 december 2019
- Ik begin weer bij het BEGIN