Twee stelregels om over na te denken
Een moralistische pedante muggenzifter, zo typeerde Nietzsche in 1886 de Verlichtingsfilosoof Immanuel Kant. En nog steeds kleeft aan Kant het imago van een puriteinse fatsoensrakker zonder hartstocht of gevoel. Nu klopt het wel dat Kant een deontologische ethiek aanhangt, dat wil zeggen dat wat de moraal betreft bij hem alles draait om de verplichting om iets te doen en vooral om heel veel te laten. Sommige dingen mag je niet doen, nooit, zo meent Kant - liegen bijvoorbeeld; zelfs in een leugentje om bestwil ziet Kant geen heil. En hij beredeneert ook heel zorgvuldig en transparant waarom je dit niet moet doen. Zijn ethiek is daarmee opvallend rationeel en dit was in 1886 - en is nu nog steeds - bepaald niet in de mode. Als mensen in deze tijd al praten over ethiek, gaat het meestal over gevoelens, over 'dat wat het leven de moeite waard maakt' of - als mensen al praten over plichten, dan gaat het meestal alleen over maatschappelijke plichten, zoals de zorg om het milieu, om vluchtelingen of om andere mensen die het moeilijk hebben.
Daar is natuurlijk helemaal niks mis mee, maar het aardige van Kants ethiek is dat hij daar iets aan toevoegt: niet alleen omdat de ratio er een bijzonder grote rol in speelt maar bovenal omdat zijn hele ethische bouwwerk feitelijk gebaseerd is op de volgende twee stelregels:
1. Doe alleen dat waarvan je zou wensen dat alle andere mensen dat ook zouden doen.
2. Behandel de ander nooit enkel als middel, maar altijd tegelijkertijd als doel in zichzelf.
afbeelding: Robin Mattias Hurkens: 'collage' (2020) papier (25 x 25 cm)
Twee regels die zeker de moeite zijn om over na te denken, ook als je het hier niet mee eens bent. Want waarom zou je mensen niet als doel in zichzelf behandelen? Hoe zou je zelf willen worden behandeld? En waarom zou je bepaalde keuzes maken waarvan je zou willen dat anderen dit in elk geval niet zouden doen? Nu met het corona-virus bijvoorbeeld, vind je het oké om daar slordig mee om te gaan, als je zou weten dat alle anderen dit ook zouden doen?
- Ga naar de VORIGE zondagblog over je proefschrift
- Ik ga liever naar het OVERZICHT van alle nieuwste blogs
- Ik begin weer bij het BEGIN
- Reacties worden zoals altijd op prijs gesteld. Dat kan via het CONTACTFORMULIER of gewoon via de mail.
- Deze tekst is gepubliceerd op zondag 15 maart 2020